Rośliny zbożowe to grupa roślin z rodziny traw. Ich owoce cechują się wysoką zawartością skrobi i wykorzystuje się je w wielu gałęziach gospodarki. Podstawową jest konsumpcja spożywcza, dlatego część zbóż przerabiana jest na mąkę, kaszę, olej czy syrop, drugą – produkcja wszelkiego rodzaju pasz, co decyduje o hodowli trzody i drobiu, a pozostałe to farmaceutyka, piwowarstwo, gorzelnictwo. Pozostałości zbóż wykorzystuje się również w innych częściach przemysłu, jako materiał do izolacji, nawóz, ściółkę czy biopaliwo, a nawet w produkcji rękodzieła i artykułów artystycznych.

Najpopularniejsze zboża w Polsce

Najpopularniejszym zbożem w Polsce jest pszenica, w której produkcji Polska zajmuje czwarte miejsce w Europie i szesnaste na świecie (dane na rok 2019). Pszenica, po kukurydzy i ryżu, jest trzecim najczęściej uprawianym zbożem na świecie, w Polsce hoduje się głównie pszenicę orkisz, twardą, płaskurkę i zwyczajną, z których te dwie ostatnie są najpowszechniejsze, jako gatunki jakościowe i chlebowe. Około 4 milionów ton pszenicy jest eksportowanych, głównie na rynek poza unijny. 

Pszenżyto, jak sama nazwa wskazuje, jest mieszanką pszenicy i żyta, znaną od XIX wieku, a w Polsce uprawianą od lat 60. XX wieku. Jest to zboże o wysokiej zawartości białka, dużym plonie i niskich wymaganiach glebowych, a przy tym odporne na susze, chwasty i choroby. Stosowane jest jako pasza dla zwierząt, a Polska jest światowym liderem w jego produkcji – eksport w latach 2019/20 wyniósł ponad 660 tysięcy ton.

Kolejnym, bardzo popularnym w uprawie na terenie Polski zbożem, jest jęczmień, mający umiarkowane wymagania klimatyczne i glebowe i wykorzystywany w przemyśle piwnym oraz jako kasza i roślina pastewna. Powierzchnia upraw jęczmienia zwiększyła się w roku 2019/20 do 975 hektarów, a zbiory wynoszą prawie 4 miliony ton, z czego około 120 tysięcy ton było przeznaczonych na eksport.

Żyto, będące podstawowym zbożem chlebowym, jest zbożem wyjątkowo odpornym na warunki klimatyczne i silne mrozy, a także nie ma specjalnych wymagań co do gleby. W Polsce jest powszechnie uprawiane głównie w województwach wielkopolskim, mazowieckim i łódzkim. Nasz kraj jest drugim na świecie i w Europie producentem tego zboża, jednak eksport jest minimalny, ponieważ większość zostaje zużyta na potrzeby wewnętrzne, z przeznaczeniem na cele konsumpcyjne, paszowe, dla przemysłu spirytusowego i przy produkcji paliw.

Warto wspomnieć jeszcze o owsie, który jest niewymagającym zbożem, rosnącym głównie na glebach wilgotnych, a którego Polska jest czwartym na świecie producentem. Uprawiany jest mazowieckim, łódzkim, lubelskim i podlaskim, stosowany jako roślina pastewna i konsumpcyjna oraz w farmakologii i kosmetyce. 

Ostatnim z najbardziej popularnych zbóż jest kukurydza, której udział w rynku zwiększa się z każdym rokiem, a Polska jest już jej piątym producentem w Unii Europejskiej. Kukurydza jest uprawiana dla ziarna, na paszę, ale również stanowi podstawę wielu dań kuchni europejskich i światowych.

Polska należy do największych producentów zboża w Unii Europejskiej – pod względem areału plasujemy się na drugim miejscu po Francji, a trzecie, jeśli chodzi o wielkość zbiorów (po Francji i Niemczech). W 2019 roku w Polsce uprawą zbóż zajmowało się ponad milion gospodarstw rolnych, czyli niemal 75% całej ich liczby na terenie naszego kraju, a średnia wielkość upraw danego gospodarstwa wynosiła ponad 7,5 hektara. Największe gospodarstwa zbożowe ulokowane są w północnej i zachodniej Polsce. Zależne jest to od jakości gleby, długości wegetacji, struktury agronomicznej i stopnia zurbanizowania i z tego powodu wiele gospodarstw posadowionych jest w województwach wielkopolskim, lubelskim, mazowieckim, kujawsko-pomorskim, łódzkim, opolskim, zachodniopomorskim i dolnośląskim – ilość dostarczanych do skupu zbóż z tych województw to ponad 60% rocznej polskiej produkcji. Urozmaicenie upraw działa na korzyść eksportu zboża z Polski, nie tylko do państw europejskich, ale i na cały świat.