Susze są wpisane w klimat Polski od zawsze, jednak w ostatnim czasie, na skutek zmian klimatycznych, stają się coraz bardziej dokuczliwe. Zaczynają się wcześniej – już pod koniec zimy często można zaobserwować wysuszanie się gruntów, a to na skutek niedostatecznej wielkości pokrywy śnieżnej i niedostatek opadów – i trwają dłużej. 

Jednak susza meteorologiczna, która decyduje o plonach w konkretnym roku, nie jest jedyną, która grozi rolnictwu, a przez to – wszystkim konsumentom. Trzeba, niestety, przyjrzeć się suszy glebowej, która sprawia, że rośliny mają ograniczoną dostępność do wody, gleba zmniejsza przepuszczalność, przez co występuje jej tak zwane zagęszczenie i erozja, zmniejsza się ilość próchnicy w ziemi i rośnie jej zasolenie. Wszystko to negatywnie wpływa na wielkość plonów w długiej perspektywie.

Kompleksowe rozwiązania

Polska ma niewielkie zasoby wody powierzchniowej i podziemnej, dlatego jest narażona na długotrwałe okresy suszy, a rolnictwo, choć jest jej największym konsumentem (70% zasobów), nie zawsze dysponuje odpowiednią ilością do produkcji. Bilans wodny kraju kształtuje się w zależności od wielkości opadów w dorzeczach rzek, jak i możliwości naturalnej i sztucznej retencji, która spowalnia spływ wody i pozwala zagospodarowywać wody opadowe. Jednak w Polsce ilość małych retencji lokalnych jest niewystarczająca – na skutek urbanizacji, rozrostu infrastruktury transportowej, zmian w produkcji rolnej – co powoduje, że woda za szybko odpływa ze zlewni i dolin rzek, nie nawadniając w odpowiednim stopniu gleby. 

W 2020 roku Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie opracowało Założenia do Programu kształtowania zasobów wodnych. Jego celem miały być zadania służące zwiększeniu retencji na obszarach wiejskich i przewidywały realizację (do końca 2022 roku) zadań inwestycyjnych –  w tym mających na celu przywrócenie dwufunkcyjności urządzeń melioracyjnych, by służyły one gromadzeniu i odprowadzaniu wód z pól i użytków rolnych – i budowę, odbudowę lub remont urządzeń wodnych, takich jak jazy czy zastawki, co ma spowodować wzrost objętości retencjonowanych wód o ponad 32 miliony m³.

Od 2019 roku można ubiegać się o wsparcie ( w wysokości do 100 tys. zł) na inwestycje, związane z retencją i nawodnieniem w rolnictwie, które mogą być przeznaczone na wykonanie ujęć wody na potrzeby nawadniania w gospodarstwie, zakup maszyn i urządzeń do poboru, mierzenia, magazynowania, uzdatniania, odzyskiwania lub rozprowadzania wody. 

Jak uprawiać rolę w czasie suszy?

Wszyscy hodowcy roślin powinni starać się przeciwdziałać suszy glebowej na swoim terenie. Należy zacząć od uprawy odpowiednich odmian roślin oraz dopasowania terminu i parametrów siewu, głębokości uprawy pożniwnej, uprawy poplonów. Trzeba wziąć również pod uwagę warunki wodne gleby, na której dokonywana jest uprawa, jej retencję i możliwość wykorzystywania zgromadzonej w glebie wody. 

Każdy przedsiębiorca rolny musi stosować odpowiednie rozdrobnienie i rozmieszczenie resztek pożniwnych, a następnie wymieszanie ich z glebą. W przypadku stosowania orki, należy wykonywać ją jak najpłycej, a zaorane pole niezwłocznie zasiać. Ponadto dokładny zbiór słomy i likwidacja samosiewów pozwalają na powiększenie pojemności wodnej gleby, a także oszczędność paliwa i siły roboczej.

Rozwiązaniem dla pól, dotkniętych suszą glebową, mogą być również zbiorniki małej retencji, wykonanie zmian w korzystaniu z płodozmianu i zastosowanie roślin, które są bardziej odporne na ograniczoną ilość wody.

Susza jest poważnym problemem i występuje coraz częściej – zarówno ta meteorologiczna, związana z brakiem opadów, jak i poważniejsza, susza glebowa. Wszyscy musimy starać się jej zapobiegać, stosując rozwiązania systemowe, ale i na własnym podwórku działając tak, by jak najmniej ingerować w zasoby wodne ziemi, na której hodujemy rośliny.